„Solidarność” rodziła się w Stalowej Woli

Z okazji 40. rocznicy powstania NSZZ „Solidarność” Instytut Pamięci Narodowej przygotował wystawę plenerową „Tu rodziła się Solidarność”. 14 sierpnia na Placu Piłsudskiego w Stalowej Woli odbyło się uroczyste otwarcie ekspozycji. Wystawa będzie prezentowana do 27 sierpnia.

– Bardzo się cieszę, że możemy się w tym wyjątkowym czasie spotkać i uświadomić sobie wielkość i znaczenie tego, co działo się 40 lat temu na tej ziemi i w całej Polsce. Chcemy wyrazić dumę, że Stalowa Wola była tym miejscem, gdzie rodziła się „Solidarność”, gdzie żyli odważni ludzie, kochający Ojczyznę, Boga, drugiego człowieka i w ramach odpowiedzialności za te najwyższe wartości powołali ruch, który odmienił nie tylko Polskę, ale również Europę – mówił Lucjusz Nadbereżny prezydent miasta Stalowej Woli.

Prezydent Stalowej Woli przypomniał także bardzo ważną rolę ks. bp. Edwarda Frankowskiego w budowaniu środowiska solidarnościowego w Stalowej Woli. – Nie zrodziłaby się tutaj „Solidarność”, gdyby nie dobry Ojciec, który swoją odwagą, charyzmą, miłością do drugiego człowieka i opieką otoczył liderów ówczesnego czasu – dodał Lucjusz Nadbereżny.

– „Solidarność” nie powstała 40 lat temu, ona powstawała od początku, bo Polacy się nigdy nie zgodzili z tym, że są w niewoli, pod obcym terrorem, że odebrano im podmiotowość, wolność i suwerenność. W rodzinach ta solidarność żyła w sercach ojców, matek, braci, sióstr. Trzeba by nie mieć empatii, żeby nie przeżywać razem z ludźmi, których znałem, a którzy się zaangażowali z taką ogromną determinacją – mówił ks. biskup Edward Frankowski.

– Tylko lepsi będą tworzyć coś lepszego, dobro jest siłą, która tworzy. Jestem pełen szacunku dla tych, którzy się zaangażowali, położyli swoje serce i przyszłość, los swój na szali tej walki o Polskę wolną, suwerenną i niepodległą. Nie było innego sposobu i narzędzia jak „Solidarność” – dodał bp Frankowski.

Wystawa stanęła w miejscu nieprzypadkowym, bo Miejski Dom Kultury i jego otoczenie jest związany historycznie z „Solidarnością”.

Pierwsze strajki w Stalowej Woli podjęli 17 lipca 1980 r. pracownicy Narzędziowni, Zakładu Mechanicznego oraz Zakładu Hutniczego w Kombinacie Przemysłowym HSW. Strajk trwał tam z przerwami do 23 lipca 1980 r. Wkrótce zastrajkowali robotnicy z Zakładów Mechanicznych i Centralnych Warsztatów Remontowych Kopalni i Zakładów Przetwórczych Siarki „Siarkopol” w Tarnobrzegu. Pod koniec lipca strajkowano w Fabryce Domów w Stalowej Woli, Wojewódzkiej Spółdzielni Transportu Wiejskiego w Tarnobrzegu Oddział w Stalowej Woli, Zakładach Metalowych „Nimet” w Nisku oraz Miejskiej Komunikacji Samochodowej w Sandomierzu.

Strajki miały podłoże ekonomiczne i w większości przypadków zakończyły się podwyżkami wynagrodzeń. W związku ze strajkami w sierpniu na Wybrzeżu, w wielu zakładach województwa rozważano przyłączenie do protestu, jednak władze poprzez podwyżki zdołały uspokoić nastroje. Na znak solidarności ze strajkującymi, od 25 sierpnia w parafii Matki Bożej Królowej Polski w Stalowej Woli głodówkę prowadzili: Janusz Bazydło, Janusz Krupski – późniejszy wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej, Jan Stepek, Marek Zieliński oraz Stanisław Sudoł. Domagali się uwolnienia Jana Kozłowskiego oraz zgody na budowę kolejnych obiektów sakralnych w Stalowej Woli.

2 września 1980 r. w Narzędziowni HSW powstał pierwszy Komitet Założycielski w województwie, a 12 września powołano Tymczasowy Komitet Założycielski w HSW, skupiający komitety z całego kombinatu, następnie przekształcony w Międzyzakładowy Komitet Założycielski, którym kierował Stanisław Krupka. 17 września w Gdańsku dokonał rejestracji MKZ z siedzibą w Stalowej Woli, któremu podporządkowały się komitety założycielskie z tego miasta, a następnie z całego regionu.

Eksponowana w całym kraju wystawa ma na celu ukazanie masowych strajków z lipca, sierpnia i września 1980 r. Składa się z części ogólnej, części regionalnych oraz lokalnych ukazujących powstawanie „Solidarności” w niemal każdym zakątku naszego kraju. Dwa ekspozytory poświęcono zagadnieniom ogólnopolskim, kolejne dwa dotyczą zagadnień regionalnych NSZZ „Solidarność”.

Prezentacja cyklu wystaw jest skoordynowana, tworząc w całej Polsce „Biało-czerwony szlak: Tu rodziła się Solidarność”. Trasy wszystkich wystaw regionalnych zbiegną się 28 sierpnia na wernisażu w Warszawie. Teksty ekspozycji są prezentowane w języku polskim i angielskim. W tym wielkim zwycięstwie, jaką była, jaką jest polska „Solidarność” mają udział miliony – najczęściej – anonimowych osób. Tą wystawą organizatorzy chcą złożyć im hołd.

Powstanie „Solidarności” było jednym z najważniejszych wydarzeń końca XX w. na świecie. W sierpniu 1980 r. na skraju komunistycznego imperium sowieckiego narodził się wielki, pokojowy ruch, do którego przystąpił niemal co trzeci Polak! „Solidarność” to 10 milionów formalnych członków – był to największy związek zawodowy na świecie. „Solidarność” była owocem marzeń, cierpień i działań Polaków od Żołnierzy Wyklętych, przez konspirację młodzieżową 1949-56, po uczestników „polskich miesięcy”: Czerwiec ’56, Millenium ’66, Marzec ’68, Grudzień ’70, Czerwiec ’76. Nieocenione znaczenie przy powstaniu „Solidarności” z jej pokojowym charakterem miała również działalność Kościoła pod przywództwem prymasa Stefana Wyszyńskiego, co zaowocowało także pontyfikatem Jana Pawła II i jego pierwszą pielgrzymką do Polski w 1979 r.

Polska „Solidarność” była w 1980 r. iskrą, która dała początek upadkowi sowieckiego imperium oraz uzależnionych komunistycznych państw na czterech kontynentach. Przebudowie uległ świat ukształtowany przez „zimną wojnę” po 1945 r. Efektem było wyzwolenie się spod zależności i okupacji Związku Sowieckiego wielu państw od Litwy, Łotwy i Estonii po Gruzję. Dzięki przełomowi zapoczątkowanemu przez „Solidarność” stało się także możliwe zjednoczenie Niemiec. Polska „Solidarność” to triumf pokojowej siły ducha nad materialistycznym komunistycznym imperium zła.